«هوش بدنی جنبشی» یا «هوش بدنی حرکتی» چیست؟
افراد دارای هوش بدنی جنبشی-حرکتی(Bodily – kinesthetic intelligence) بالا، تسلط زیادی بر حرکت بدن خود دارند و از حرکات بدن برای نمایش منظور و احساس خود استفاده می کنند.
تجربهٔ مستقیم، نقش مهمی در فرآیند یادگیری آنها دارد. افرادی که سبک یادگیری آنها بدنی حرکتی است، برای کشف جهان پیرامون خود از حس لامسه و توانایی جسمانیشان بهره میبرند.
این هوش در بازیگرهای تئاتر، هنرمندها، صنعتگران، ورزشکارها، هنرمندان رقص و جراحان غالب است. و شامل توانایی حفظ تعادل، آگاهی کامل از وضعیت بدن و سرعت بالا در انجام کارهای بدنی است.
این افراد برای یادگیری بهتر، بیشتر از حرکات بدن و دست هایشان استفاده میکنند. به همین دلیل به این سبک یادگیری «یادگیری با دست» هم گفته میشود. این هوش همچنین به استفاده حرفهای از دستها در تولید صنایع دستی نیز ارتباط دارد.
به عبارت دیگر هوش بدنی یعنی:
۱-توانایی کنترل ماهرانه حرکت های بدن
۲-استفاده ماهرانه از اشیا
افرادی که هوش بدنی بالایی دارند، علاقمند به انجام کارهایی هستند که بدن و به خصوص دست آنها را درگیر میکند.
ویژگیهای هوش بدنی جنبشی
اگر ویژگیهای زیر در شما صدق میکند، احتمالاً دارای هوش بدنی حرکتی بالایی هستید:
۱- حافظهٔ عضلانی قوی دارید.
«حافظهٔ عضلانی» مسئول به خاطر سپردن حرکات است. مثلاً وقتی یک حرکت ورزشی خاص را تمرین میکنید یا با یک ساز موسیقی قطعهای را بارها مینوازید، حافظهٔ عضلانی شما آن حرکات را ثبت و ضبط میکند. افرادی که هوش جنبشی بدنی بالایی دارند، دارای حافظهٔ عضلانی قوی هستند.
۲- یک ورزشکار تمام عیار هستید.
اگر از تمرینهای ورزشی لذت میبرید، ترجیح میدهید در حین ورزش به مسائل پیش رو یا ایدههای خود فکر کنید و وقتی ناراحت هستید به جای در خانه نشستن قدم میزنید یا میدوید، شما هوش بدنی حرکتی بالایی دارید. این افراد کنترل خوبی روی حرکات بدن خود دارند. البته باید دقت داشت که هوش بدنی حرکتی برخلاف اسمش تنها به ورزش کردن محدود نمیشود.
۳- دستهای ماهر
اگر دستها نقش مهمی در زندگی شما دارند و دوست دارید با دستهایتان کار کنید. مثلاً به مجسمهسازی، گِلبازی، گیاهکاری، نجاری، ساختن پازل و … علاقهمند هستید.
این افراد حس لامسهٔ قوی دارند و به کمک آن با محیط فیزیکی اطراف خود ارتباط برقرار میکنند. مثلاً بافت مبلمان چوبی، لباسها و سایر اشیاء را به خوبی تشخیص میدهند. آنها با لمس کردن بهتر یاد میگیرند و در یادگیری به وسیلهٔ شنیدن یا مشاهده کردن کندتر هستند.
۴- زبان بدن را میفهمید!
منظور از «زبان بدن» همان Body Language است. افراد با هوش بدنی جنبشی بالا، در درک زبان بدن دیگران مهارت دارند و برای انتقال منظور خود از حرکات دست و زبان بدن زیاد استفاده میکنند. آنها همچنین به خوبی میتوانند حرکات بدن دیگران را تقلید کنند.
۵- نمیتوانید یک جا بنشینید.
افرادی با هوش بدنی بالا، انرژی فوقالعادهای دارند و دوست دارند همیشه در حرکت باشند. در مهمانیها همیشه در میان جمعیت حضور دارند و در یک سخنرانی رسمی هیچوقت آنها را در صندلیشان پیدا نمیکنید. آنها از یک جا نشستن بیزارند و دوست دارند همه چیز را در اطراف خود کشف کنند. شاید به همین دلیل باشد که آنها میتوانند به ورزشکارهای خوبی تبدیل شوند.
۶- شعار افراد با هوش بدنی جنبشی این است: “!Just Do It”
این افراد برای یادگیری چیزهای جدید یک استراتژی جالب دارند: «فقط انجامش بده!». آنها منتظر آموزش دیدن نمیمانند و خودشان دست به کار شده و در حین انجام کار میآموزند. اعتقادی به دفترچهٔ راهنمای وسایل و راهنماییهای گام به گام آنها ندارند، با جعبه ابزار ارتباط خوبی داشته و در جدا کردن و سرهم کردن اجزای یک وسیله مهارت دارند.
۷- انجام حرکات ورزشی، رقص و حتی بازیگری برای این افراد ساده تر از دیگران است.
می توانند با بدنشان حرکات ظریف و هنری انجام دهند. قادرند حرکات دیگران را به خوبی تقلید کنند و در رشته ورزشی خاص خود بدرخشند. اگر حداقل در یک ورزش یا فعالیت فیزیکی به صورت منظم شرکت دارید و یا بر کارهای که با دست انجام می شود علاقمندید شک نکنید که شما دارای هوش بدنی بالایی هستید. ضمن اینکه ورزش و تحرک هم باعث تقویت هوش بدنی میشود.
۸- هوش بدنی جنبشی در برابر مفاهیم انتزاعی
یکی از راههای شناخت هوش بدنی حرکتی، شناخت نقطهٔ مقابل آن است. یعنی «هوش منطقی ریاضی».
هوش منطقی یکی دیگر از هوشهای چندگانه است. افراد این گروه تفکر قدرتمند و منطقی دارند و در تجزیه و تحلیل اطلاعات حرفهای هستند. آنها قادر هستند از مفاهیم انتزاعی و غیرقابل لمس، الگوها را بیرون کشیده و نتیجه گیری کنند.نقطهٔ مقابل این گروه، افراد با هوش بدنی حرکتی هستند که برای یادگیری، بیش از هر چیز به مفاهیم قابل لمس و مشهود اتکا میکنند.
ویژگی کودکان با هوش جنبشی-حرکتی بالا
کودکانی که دارای هوش جنبشی-حرکتی خوبی هستند، ممکن است، ناسازگار، شرور و بی توجه به درس به نظر برسند. چنین تصوری ممکن است منجر به شکست تحصیلی یامدرسه گریزی آنها شود.این کودکان ممکن است در بیشتر کلاسها بیقرار به نظر برسند. دادن چیزی برای نگه داشتن در دست به سادگی ممکن است این مشکل را حل کند.
شرکتی با ملاحظه این مسئله طی آزمایشی مقداری بازی اجرایی را به جلسهی شرکت آورده و به هر یک از اعضای حاضر یک نوع ابزار نیزه مانند داده شد تا در دست نگه دارند، ملاحظه شد که فرآوری و خلاّقیت در گروه به طور معناداری افزایش پیدا نمود. تأثیر مشابهی میتواند بر دانشآموزان دارای هوش جنبشی به دست آید. ممکن است آنها فقط نیاز داشته باشند، چیزی را در دستشان نگه دارند تا مغزشان را آرام کنند و برای تفکر و یادگیری فرصت پیدا نمایند.
ممکن است کسانی را دیده باشید که در سر کلاس، مدام به اصطلاح “وول” میخورند، دائم در حال حركت است، جنبوجوش زيادی دارد، دائم از اينطرف به آنطرف میدود، اگر كاری هم نداشته باشد بخشی از بدنش دائم در حال تکان خوردن است. در حين حركت، وسايل و اشيا را لمس میكند و نمی توانند ثابت و ساکن بنشینند و بر مطالب درسی متمرکز شوند.
ویژگی های دیگر
این افراد موقع مطالعه یا فکر کردن راه میروند، قدم می زنند، مسائل را گاهی روی رکاب زدن بر دوچرخه حل می کنند، کلاس درسی که آرام و ساکن باشد برای این افراد بازدهی یادگیری بالایی ندارد. بالعکس کلاس درسی که حرکت در آن آزاد باشد و دانش آموزان بتوانند آزادانه در کلاس حرکت کنند، اشیاء را جابه جا کنند یا حرکات بدنی حتی کوچکی مثل مرتب کردن کارت ها یا پر کردن جدول پای تخته را انجام دهند بار یادگیری را برایشان افزایش می دهد.
اين كودكان كلاً حركات فيزيكی را دوست دارند. در كلاس و مدرسه به خاطر حركات به ظاهر اضافی، اغلب با بچههاي بيشفعال اشتباه گرفته مي شوند. مسئله اينجاست كه به اين کودکان و رفتار آنها بهعنوان يك نوع هوش نگاه نمیكنند، صفاتی مثل برهم زدن كلاس، بیتوجهی به درس، شلوغ كردن، دائم تکان خوردن و يکجا ننشستن، گاهی اوقات از ويژگیهای اين کودکان به شمار میرود.
اما میدانيم برای اين كودكان نشستن يعنی تمركز نكردن!
حركت باعث میشود آنها بهتر تمركز كنند. اين كودكان حركت میكنند تا دنيای خودشان را كشف كنند تواناییهای ذهنی و فيزيكیشان را بشناسند. تفاوت اين کودکان با کساني که مبتلا به بيشفعالی و نقص توجه هستند، در اين است که فعاليت و جنبوجوش آنها در جهت کشف و جستوجوي محيط است. دوست دارند همه چيز را خودشان تجربه كنند.
برای يادگيری ترجيح مي دهند لمس كنند تا اينكه نگاه كنند و بشنوند، زيرا از طريق حس لامسه اطلاعات را پردازش مي كنند. اين کودکان به محرکهای فيزيکی سريعتر واکنش نشان میدهند.
رفتار کودکان با هوش حرکتی بالا در مقایسه با دیگران
برخورد نامناسب با اين كودكان منجر به کاهش عزتنفس، بيزاري يا شکست تحصيلي و گريز از مدرسه و يا بیعلاقگی به کلاسهای درسی میشود.
در کل رفتار اين کودکان در ظاهر نسبت به بقيهی کودکان متفاوت است و به نظر ميرسد انرژي مضاعفي دارند و تشنهی کنجکاوي در محيطند.
اين کودکان معمولاً در رشتههاي ورزشي موفق هستند.
بهترين ايدهها و فکرها وقتي به ذهنشان مي رسد که مدتی طولانی راه میروند، ميدوند يا بازی میکنند يا يک فعاليت جسمی ديگر انجام میدهند، گویی تمرکزشان در هنگام حرکت و تلاش بيشتر است. دوست دارند بيشتر وقتشان را در بيرون منزل بگذرانند يا در طبيعت باشند.
اين کودکان در هنگام صحبت کردن با ديگران خيلي زياد از حرکات دست يا شکل های ديگر زبانِ بدني استفاده ميکنند. وقتی میخواهند دربارهی چيزی اطلاعات بيشتری به دست آورند از لمس کردن کمک میگيرند.
اين کودکان براي آموختن يک مهارت جديد، به جای مطالعه کردن بايد آن را بهطور عملی انجام دهند تا به خوبی آن را فرا گيرند. از ورزش، حرکات ريتميک و فعاليتهای حرکتی لذت میبرند.
خواستههای خود را بيشتر به صورت نمايشی و با حرکات بدنی همراه میکنند.
اين کودکان استعداد کنترل حرکات ظريف بدنی، حرکات موزون، دستکاری ماهرانه اشياء و انجام کارهای ظريف دست را دارند و علاقهمندی زيادی به ورزشهای حرفهای، ورزشهايي مثل کاراته و تکواندو، پانتوميم و تئاتر و بازيگری، جراحی و مکانيکی که بيشتر با مهارتهای دست همراه است نشان ميدهند.
مشاغل مناسب افراد دارای هوش حرکتی بالا
آن ها از حرکات فیزیکی لذت می برند. از طرح و بازی های جدید خوشحال می شوند و به راحتی حرکات بدنشان را کنترل می کنند و با مهارت اشیا را جابه جا میکنند.
- بازیگری
- کارگردانی
- تکنیسین
- مکانیک
- باغبانی
- بازیگر سیرک
- معماری
- آتش نشانی
- رانندگی خودرو مسابقه
- کشاورزی
- فیزیوتراپی
همچنین افرادی که هوش جنبشی-حرکتی بالایی دارند در رشته های ورزشی مختلف سرآمد میشوند.
پیشنهاداتی برای دانشآموزان و دانشجویان
محل مناسبی را برای مطالعه انتخاب کنید. محل مطالعهٔ خود را در جایی انتخاب کنید که به شما امکان حرکت کردن و قدم زدن را بدهد. حرکت کنید. آدامس بجوید، با دستهایتان روی میز بزنید و راه بروید. استراحت کنید. خودتان را مجبور به نشستن طولانی مدت پشت میز نکنید. بنویسید. نوشتن و یادداشتبرداری از مطالب به شما در یادگیری بهتر آنها کمک میکند.
پیشنهاداتی برای معلمان
– دانشآموزان را درگیر مسئله کنید. درگیری مستقیم با یک مطلب به جای خواندن از روی کتاب برای آن ها اثربخشتر است.
انجام آزمایشهای علمی، بازیهای آموزشی، نقش بازی کردن و بازدیدهای میدانی از راههایی هستند که دانشآموزان را درگیر مبحث میکنند. اجازه دهید بنویسند. قبل از پاسخ دادن به یک سوال از آن ها بخواهید آن را روی کاغذ بنویسند. نوشتن، قدرت تحلیل اطلاعات را در آنها بالا میبرد و به آنها کمک میکنند تا به جوابهای بهتری برسند.
– از بچه ها نخواهید همگی آرام و بی حرکت و مجسمه وار به شما و تخته سیاه زل بزنند و به درس گوش کنند.
– حرکت های متین و کنترل شده را در کلاس آزاد بگذارید. ( مثلا اگر کسی می خواهد به طرف میز دوستش حرکت کند و سوالی از او بپرسد، باید اجازه اش را داشته باشد).
– فعالیت های آموزشی پر جنب و جوش را برای شادی و نیز پرورش هوش بدنی بچه ها در برنامه کلاس بگنجانید.
– جدولی یا نموداری پای تخته بکشید و از بچه های بخواهید پای تخته بیایند و جاهای خالی را پر کنند.
– کارهای گروهی را به کلاس اضافه کنید.
– یک نمایشنامه کوچک یا نقش بازی کردن ساده را به برنامه کلاس خود بیفزائید.
– از مدل ها و وسایل کمک آموزشی برای تدریس خود استفاده کنید و بگذارید بچه ها آنها را لمس و دستکاری کنند و تجربه به دست بیاورند.
– آزمایش های ساده و مرتبط با موضوع درس را در برنامه درسی دانش آموزان بگنجانید.
– ورزش و فعالیت های بدنی دانش آموزان را جدی بگیرید.
– پروژههای عملی برای آنها تعریف کنید. انجام پروژههای مرتبط با درس مثل ساخت اسلاید، مشارکت در آموزش درس به سایر دانشآموزان، تولید ویدئوهای آموزشی، روزنامه دیواری و ساخت ماکت در این زمینه مفید هستند.
روش هایی برای تقویت هوش بدنی جنبشی:
۱- روتین ورزشی داشته باشید.
داشتن یک برنامهٔ منظم روزانه برای ورزش کردن نه تنها به شما کمک میکند تا ارتباط بهتری با جسمتان داشته باشید، بلکه برای سلامتیتان هم مفید است. ورزش کردن برای شما یک بازی برد-برد است. هم هوش بدنی حرکتی در شما تقویت میشود و هم سلامت ذهن و جسمتان را تضمین میکند.
۲- یوگا و پیلاتس کار کنید.
یوگا به شما کمک میکند با حواس و جسم خود در ارتباط باشید. پیلاتس هم به شما کمک میکند به جسمتان آگاه باشید و بتوانید حرکات آن را کنترل کنید. این فعالیتها در عین حال قدرت تمرکز شما را هم بالا میبرند.
۳- در کلاسهای ایروبیک یا زومبا شرکت کنید.
شرکت در این کلاسها ذهن و جسمتان را برای فعالیت بدنی بیشتر و تقویت قوای جسمانی آماده میکنند.
۴- حرکات کششی انجام دهید.
صبحها بعد از برخاستن از خواب کمی حرکات کششی انجام دهید. سعی کنید عضلات دست و پای خود را بکشید. این کار قدرت جسمی شما را افزایش میدهد.
راهکارهای ساده تقویت هوش حرکتی – جنبشی برای کودکان و نوجوانان
بازی های تقویت هوش حرکتی
موثرترین شیوه توسعه این هوش از طریق انجام فعالیت های فیزیکی است. این نوع فعالیت ها بهتر از سنین پایین شروع شوند و انجام آن ها برای کودکان بسیار توصیه می شود. با این حال این فعالیت ها فقط منحصر به کودکان نیست و افراد از هر سنی می توانند آن ها را به آسانی انجام دهند.
1. لمس کردن اشیا
همانطور که در بالا اشاره کردیم که موثرترین شیوه تقویت هوش جنبشی-حرکتی از طریق انجام فعالیت های فیزیکی است. به همین خاطر این راهکار به دلیل فعالیت زیادی که دارد می تواند بسیار مفید واقع شود. به این صورت که با چشمان بسته شروع کنید به لمس کردن اشیا اطرافتان و دونه دونه نام آن ها را بگویید.
البته خیلی با احتیاط این کار را انجام دهید.
2. بازی پرتاب توپ
در اوقات فراغت می توانید این بازی ساده را انجام دهید. این کار نه تنها باعث می شود بدن شما تحرک داشته باشد، بلکه کمک می کند که هماهنگی چشم و بدن با محاسبه سرعت و جهت توپ افزایش یابد.
3. آموختن هنرهای جسمی
هر نوعی از هنر که به گونه ای با فعالیت های بدنی ارتباط دارد نظیر ژیمناستیک، بازیگری، حرکات موزون و پانتومیم شامل حداکثر استفاده از بدن برای نمایش یک موضوع است. بنابراین به افراد کمک می کند که مفاهیم گوناگونی را با استفاده از حرکات بدن درک کنند.
4. انجام فعالیت در طبیعت
پيادهروي، کوهپيمايي، گردش در طبيعت و گفتوگو در حين انجام اين فعاليتها هم برای سلامتی جسمی شما مفید است هم باعث تقویت هوش جنبشی-حرکتی شما می شود. تلاش کنید برای اینکار برنامه ریزی کنید و به طور مرتب اینکار را انجام دهید. آمادگی جسمی علاوه بر ارتقاء سلامتی بر سایر ابعاد هوش نیز اثر مثبت دارد.
5. کاردستی بسازید
تلاش کنید یک کاردستی را چه با کمک مدل چه با به کار بردن تخیل خود بسازید. برای ساخت کاردستی خود می توانید از خمیر بازی یا شن کمک بگیرید. این کار نه تنها برای گروه های سنی مختلف سرگرم کننده است بلکه ذهن را برای ساختن پرورش می دهد. برای افراد بزرگسال کوزه گری و مجسمه سازی نیز گزینه خوبی به نظر می رسد.
هر استعدادی برای شکوفایی نیازمند فعالیت، تمرین و بعضا تلاش های طاقت فرسا است. هرکسی درجه ای از استعداد را در هوش بدنی و سایر ابعاد هوش دارد. آنهایی که در سطوح بالاتر این استعداد هستند، می توانند تا سطوح قهرمانی و حرفه ای ورزش کنند.دستیابی به انعطاف و آمادگی بدنی برای هرکس به میزان استعدادش ضرورت دارد. آمادگی جسمی علاوه بر ارتقاء سلامتی بر سایر ابعاد هوش نیز اثر مثبت دارد.
6.حلقه انسانی
پرتاب توپ به طرف پدر یا همسالان.
این بازی با بچههای کوچک نیز قابل انجام است و همچنین در روزهای بارانی میتوان در داخل ساختمان انجامش داد.
وسایل مورد نیاز: روزنامه، توپ نرم ( مانند یک کیسه دانه یا یک روزنامه مچاله شده )
یک روزنامه را به عنوان خط مدل روی کف بچینید ، و برای کودکان یک حلقه بستکتبال بسازید با حلقه کردن بازوهای خود به صورت یک دایره بزرگ، کودک را تشویق کنید که توپ را از داخل خط به داخل حلقه پرتاب کند. کمی به اطراف اتاق حرکت کنید تا مطمئن شوید که او پرتابهایی را از تمام جهات انجام داده است.( این همچنین حرکات چشم و هماهنگی دست و چشم او را در فواصل مختلف ، تقویت میکند )
اگر پرتابگر، مهارت اندکی داشته باشد، میتواند کماکان موفق باشد اگر حلقه انسانی به اندازه کافی باهوش باشد میتواند تا با حرکات سریع به طرف توپ حرکت کند، تا آن را به یک پرتاب درست تبدیل کند.
مدل دیگهی بازی
اگر شما یک پیراهن گشادی پوشیدهاید میتوانید از آن در جلوی خود به عنوان حلقه بستکتبال استفاده کنید. دیگر حلقههای ممکن عبارتند از:
سبد، سطل زباله، کارتن شیر که نصف آن بریده شده گالن پلاستیکی که نصف آن بریده شده و دسته آن باقیمانده.
7.سقوط بادکنک
مرحله یک: بادکنکی را پر از باد کرده و به کودک بگویید: من این بادکنک را به هوا پرت میکنم.
مرحله دو: بگویید با پرتاب این بادکنک تو باید قبل از این که به زمین برسد یک کاری را انجام بدهی مثلا پوشیدن جوراب، کودک فقط چند ثانیه فرصت دارد آن کار را انجام دهد.
» توضیحات
میتوانید کارهای سادهای را در نظر بگیرید تا کودک انجام دهد. مثلا پوشیدن جوراب، پوشیدن شلوار يا لباس و با پرتاب بادکنک کودک فقط چند ثانیه فرصت دارد آن کار را انجام دهد. این تمرین را می توانید در فضای خانه یا هرجای دیگری انجام دهید.