حافظه فعال چیست؟

حافظه فعال شامل آن پردازش ها و فرایندهای مغزی است که برای حفظ کوتاه‌مدت اطلاعات و دستکاری آنها استفاده می‌شوند. این حافظه به مدت کوتاهی وارد عمل می‌شود، توجه ما را روی موضوع خاصی متمرکز می‌کند، اطلاعات مزاحم را حذف می‌کند و ما را به تصمیم می‌رساند.

حافظه فعال از جمله عواملی است که بر فراگیری اثر می‌گذارد.

حافظه فعال یک توانایی اساسی و مهم و تعیین‌کننده است که زندگی کودک را تحت اثر قرار میدهد و بر روی کیفیت فراگیری اثر مستقیم دارد.

عوامل تاثییر گذار در فرایند فراگیری

فراگیری فرایندی پیچیده است که عوامل و عناصری متفاوت و متعدد در ایجاد و تسهیل کردن و تسریع بخشیدن به آن دخالت دارند:

رشد و رسش بدنی و ذهنی، آمادگی و دانش قبلی، شیوه‌ها و راهبردهای فراگیری، هوش و حافظه دانش‌آموزان از جمله عواملی هستند که بصورت مستقل یا در تعامل با همدیگر بر انجام دادن فعالیت‌های ذهنی و فراگیری و سرانجام بر کارکرد تحصیلی آنها اثر می‌گذارند.

این حافظه مسئول حفظ اطلاعات در لحظه و استفاده از آن‌ها در تفکر است و در هنگام انجام کار از اطلاعات داده شده به ذهن استفاده میکند.

• حافظه فعال توانایی ما برای: به خاطر آوردن و مدیریت اطلاعات است.
• حافظه فعال در بخش زیادی از فعالیت‌های روزمره از جمله خواندن، حل مسئله و انتخاب تاثیرگذار است.
• حافظه فعال به شما کمک میکند چگونه دانسته‌های خود را بکار ببرید.

حافظه فعال دانش آموزان

دانش آموزان نیز باید از حافظه فعال خود برای درک معانی لغات هنگام مطالعه متن درسی، تصمیم گیری در زمینه شیوه بکارگیری عملیات ریاضی به منظور حل مسئله و پرداختن به صحبت‌های معلم و نوشته‌های پای تخته بهره ببرند.

زمانی که دانش‌آموز می‌خواند اما قادر به درک مفهوم نیست یا جزئیات آنچه را خوانده است به خاطر نمی‌آورد، در محاسبات ریاضی گرفتار است، دشواری هایی برای شرکت در فعالیت‌های گروهی به عنوان نمونه در نوبت ماندن دارد، می‌توانیم حدس بزنیم که چالش در کاستی حافظه فعال است.

معلمان و خانواده‌ها میتوانند با به‌کارگیری راهبردهایی بر کاستی حافظه فعال دانش‌آموزان فائق آیند و از ناکامی‌های تحصیلی و رفتاری آن‌ها جلوگیری کنند.

کودکانی که حافظه فعال فضایی دیداری یا کلامی( شنیداری ) ضعیفی دارند اغلب در عملکرد تحصیلی شان نیز با مشکلاتی مواجه هستند. برای کمک به این کودکان راه حل های زیادی وجود دارد که از تغییرات در سبک زندگی تا تکنیک های آموزشی را شامل می شوند.

راه حل های تقویت حافظه فعال در کودکان :

1- نقاط ضعف و قوت کودک خود را بشناسید.

شما به عنوان والدین ممکن است کودکتان را به روشهای مختلف مورد حمایت خود قرار دهید. اما باید بدانید که شناسایی نقاط ضعف و قوت کودکان متمایز از حمایت های دائمی و همه جانبه است.
گاهی اوقات مشاهده می شود که معلمان از کودکان مبتلا به نارسا خوانی (دیسلکسیا) می خواهند که اطلاعات یا درسی را بارها و بارها برای خود تکرار کنند تا یاد بگیرند.

اما باید بدانند که این کار برای چنین دانش آموزانی بسیار دشوار است. چرا که کودکان مبتلا به نارساخوانی از حافظه فعال کلامی ضعیفی برخوردارند. در این مواقع بهتر است نقاط قوت آنها را شناسایی کرده و هدف قرار دهیم.

مثلا می توانیم از روشهای دیداری برای یادگیری بیشتر این دانش آموزان استفاده کنیم. بنابراین مهم است که از روشی که در پردازش اطلاعات هر کودک اولویت دارد استفاده کنیم. برای کودکی که مهارتهای دیداری فضایی بسیار خوبی دارد پیشنهاد می شود که اطلاعات به صورت تصویری و نموداری آموزش داده شود.

2- نقاط ضعف کودک را جبران کنید.

یکی از راههای مناسب برای کودکانی که حافظه فعال ضعیفی دارند این است که اطلاعات و موارد آموزشی را به اجزای کوچکتر تقسیم کنیم. و سپس به کودک آموزش دهیم. بنابراین بجای گفتن چند دستورالعمل پشت سرهم باید آنها را یکی یکی به وی منتقل کنیم. همچنین کودکان را به این سبک مدیریت اطلاعات تشویق کنید.

در این صورت آنها شکست کمتری را تجربه می کنند و یاد می گیرند که از مهارتهای دیگرشان برای یادگیری استفاده کنند. راههای دیگری از قبیل نوار ضبط شده یا یادداشت گذاشتن وجود دارد.

اگر حافظه فعال شنیداری وی ضعیف است می توانید از ساده ترین راه که همان یادداشت گذاشتن است استفاده کنید. طوری که کودک بعدا بتواند به آن دسترسی داشته باشد. بعد از چند بار که به او یادآوری کردید. برای انجام تکالیفش باید یادداشت هایش را چک کند در نهایت یاد می گیرد که بهترین و اولین راه، چک کردن یادداشت هایش است.

این عادت و کلیشه ای شدن بسیار کمک کننده خواهد بود. برای مثال فردی که موبایلش را همیشه در یک مکان مشخص می گذارد مطمئن است که هیچگاه آن را گم نخواهد کرد.

3- او را تشویق کنید و برای انجام کارهای مثبتش پاداش دهید.

اگرچه تکنیک هایی جبرانی که در بالا گفته شد می تواند از تحلیل رفتن و ضعیف شدن بیشتر حافظه فعال جلوگیری کند. اما در عین حال باید مهارتهایی را تقویت کنید که استفاده از انها در اینده امکان پذیر تر و آسانتر باشد.

شما می توانید به کودکتان کمک کنید. تا اطلاعاتش را درباره حافظه فعال گسترش دهد. به این معنا که هر بار بعد از هر موفقیت از او سوالاتی بپرسید تا مشخص شود که در آن موقعیت خاص از چه شیوه هایی استفاده کرده است.

مثلا بیشتر به صدا توجه کردی یا تصویر؟

آیا آن را برای خودت بارها و بارها تکرار کردی؟

آیا برای حفظ جدول از ریتم خاصی استفاده کردی؟

اگر روش خاصی را مشاهده کردید باید به کودک پیشنهاد کنید تا برای یادگیری های بعدی هم از همان استراتژی ها استفاده کند.

این روش باعث می شود تا کودک نسبت به استراتژی ها و تکنیک هایی که برای یادگیری استفاده می کند آگاه شود. اگر آنها ندانند که چه کاری انجام میدهند نمی توانند آن را در موقعیت های مشابه نیز بکار گیرند.

4- از حافظه فعال به عنوان یک *پروژکتور* برای برنامه‌ریزی کارهایتان استفاده کنید.

والدین باید به کودکانشان آموزش دهند که از حافظه فعال موجود برای کارایی بیشتر استفاده کنند. بسیاری از ما به دلیل سبک زندگی پرمشغله مان با تکالیف بسیاری در زندگی روزمره مواجه ایم و به همین دلیل نمی توانیم همه تکالیف و وظایفمان را بخوبی انجام دهیم.

بهتر است از حافظه فعال به عنوان یک پروژکتور استفاده کنیم. که در هر زمان بر یک تکلیف متمرکز می شود و بعد از اتمام آن به سراغ تکلیف بعدی برویم. و حتی گاهی لازم است دوباره به تکلیف اول برگردیم و آن را مورد بازبینی قرار دهیم.

این روش باعث کاهش آشفتگی و سردرگمی و در نتیجه کاهش شکست در هنگام انجام تکلیف بخصوص در کودکان می شود.

5-کودک را به ورزش کردن تشویق کنید.

انجام ورزشهایی از قبیل دویدن و دوچرخه سواری می تواند در بهبود حافظه فعال نقش داشته باشد. به این دلیل که با افزایش جریان خون در حین انجام چنین ورزشهایی، حافظه فعال نیز تقویت می شود.

6- تغییراتی در تغذیه ایجاد کنید.

مصرف امگا 3 در برنامه روزانه غذایی می تواند تغییرات بزرگی در حافظه فعال ایجاد کند. چرا که باعث می شود مسیرهای بین سلولهای عصبی انعطاف پذیرتر شوند. و در نتیجه اطلاعات با سرعت بیشتری بین نورونها انتقال یابند. تخم مرغ و ماهی سرشار از امگا 3 هستند.

همچنین مصرف روزانه یک پیمانه blueberry به مدت 5 هفته می تواند افزایش چشمگیری را در حافظه فعال نشان دهد. در نهایت اینکه به دلیل حافظه ضعیف کودکتان تسلیم و ناامید نشوید. شما کمک زیادی به او می توانید کنید اما باید در نظر داشته باشید که بدون تلاش کردن به موفقیت نخواهید رسید.

تکنیک‌هایی برای قویتر کردن حافظه فعال

– تا جایی که میتوانید قوانین را ساده کنید.

احتمال فراوانی دارد. که فرزندتان دستورالعمل‌های کوتاه ساده و واضح را بخاطر بسپارد.

– تکرار کردن

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای فعال کردن حافظه اینست که از دانش‌آموزان بخواهید هر آنچه شما گفته‌اید را تکرار کنند یا به زبان خودشان بازگویی نمایند. گوش کردن و تکرار کردن آنچه شنیده‌اند، توجه آن‌ها را به مطالب درسی جلب میکند. و حافظه فعال آن‌ها را درگیر مینماید.

– تفکر کردن

از کودکان بخواهید وقتی متنی را می‌خوانند، در زمینه سه نکته عمده در متن فکر کنند، نه اینکه آن را تنها بازخوانی کنند. این کار آن‌ها را ترغیب خواهد کرد تا به جای نگاه سطحی به متن، اطلاعات را پردازش کنند.

– طفل را به کمک گرفتن تشویق نمایید.

کمک خواستن از معلم برای تکرار دستورالعمل می‌تواند مؤثر باشد.

– گوش کردن و خواندن

ممارست مهارت‌های حافظه کلامی از قبیل گوش کردن و خواندن: به اطفال خود برای دوباره‌خوانی بر اساس آهنگ ریتمی که می‌شنوند، یاری دهید.

– کار گروهی

از دانش‌آموزان بخواهید که به صورت دو نفری کار کنند و آنچه را می‌خوانند، به بحث بگذارند. بررسی‌ها مشخص کرده که وقتی دانش‌آموزان درباره آنچه می‌خوانند، حرف می‌زنند. در قیاس با هنگامی که آن‌ها فقط یک لیست از نکات خلاصه‌شده را می‌خوانند، اطلاعات بیشتری را میتوانند به خاطر بیاورند.

– بحث های کلاسی مرتبط

بحثی را در کلاس شروع نمایید که ارتباطی را بین اطلاعات و مفاهیم جدید درس با معلومات سابق دانش‌آموزان ایجاد نماید. سعی آگاهانه برای قرار دادن معلومات جدید بر بستر دانش پیشین، به قویتر کردن حافظه فعال یاری می‌کند.

– کودکان عاشق بازی و تفریح هستند.

استفاده از بازی‌های آموزشی در میانه کلاس به کودکان یاری می‌کند ذهنشان را فعال نگه دارند و قدرت فراگیری خود را بیشتر کنند.

– بکارگیری امکانات بصری

بکارگیری امکانات بصری برای تجسم کردن اطلاعات یاری می‌کند حافظه فعال همچنان فعال باقی بماند. به عنوان نمونه از دانش‌آموزان بخواهید مطالب درسی را در قالب جدول یا نمودار خلاصه کنند.

– تجسم تصویری

تجسم کردن تصویری اطلاعات در مجاور کلمات به قویتر کردن حافظه فعال کمک میکند. و سبب میشود هر چه مناسب‌تر فرآیند پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات را انجام دهد.

به عنوان مثال چنانچه طفل در دستورالعمل‌هایی که برای آماده شدن اخذ میکند مشکل دارد، از لباس مدرسه، کیف و کتاب‌های کودک عکس بگیرید. و با هم مشاهده نمایید و توالی انجام کارهایی که میخواهید را با او مرور کنید.

محمد سیدا مرد حافظه ایران

انواع تمرینات عملی  جهت تقویت حافظه فعال در کودکان